Efektywny rozwój, dbałość o jakość życia mieszkańców, dobry stan finansów to główne kryteria oceny miast i gmin.
Samorządy, które wzięliśmy pod uwagę, przygotowując ranking, zostały podzielone na trzy kategorie:
- miasta na prawach powiatu,
- pozostałe gminy miejskie i miejsko-wiejskie,
- gminy wiejskie.
Pominęliśmy Warszawę ze względu na jej wielkość inny ustrój prawny.
Kryteria oceny samorządów zostały ustalone przez Kapitułę Rankingu, której skład podajemy w Raporcie.
Ranking przygotowaliśmy w dwóch etapach.
W pierwszym etapie wybraliśmy miasta i gminy, które w najlepszy sposób zarządzały swoimi finansami w latach 2013–2016 i jednocześnie najwięcej w tym czasie inwestowały. Wzięliśmy pod uwagę dane ze sprawozdań budżetowych przedstawianych przez Ministerstwo Finansów dotyczące wszystkich miasta i gmin w Polsce (poza Warszawą):
- dynamika wzrostu wydatków majątkowych (pomniejszonych o środki unijne) w przeliczeniu na jednego mieszkańca w latach 2013– 2016 (maks. 10 pkt);
- wartość środków unijnych (w przeliczeniu na jednego mieszkańca), jakie w latach 2014–2016 wpłynęły na rachunek budżetu gminy/miasta (maks. 10 pkt);
- spełnienie indywidualnego wskaźnika zadłużenia (5 pkt);
- nadwyżka operacyjna w stosunku do dochodów w latach 2013–2016 (maks. 5 pkt);
- dynamika wzrostu dochodów własnych w latach 2013–2016 (maks. 10 pkt);
- relacja nakładów inwestycyjnych do przyrostu zadłużenia w latach 2013– 2016 (maks. 6 pkt);
- dynamika wzrostu wydatków na transport na jednego mieszkańca w latach 2015– 2016 (maks. 5 pkt),
- dynamika wzrostu wydatków na ochronę środowiska na jednego mieszkańca w latach 2015– 2016 (maks. 4 pkt)
Łącznie w pierwszym etapie samorząd mógł uzyskać maksymalnie 55 punktów. Do drugiego etapu zakwalifikowaliśmy 565 samorządów. W grupie tej znalazło się 65 miast na prawach powiatu, 250 gmin miejskich i miejsko- wiejskich oraz 250 gmin wiejskich, które uzyskały najlepsze wyniki. Do tych jednostek wysłaliśmy ankiety z zestawem 37 pytań.
II etap
W II etapie łącznie można było uzyskać 108,5 pkt.
Wskaźniki wynikające ze sprawozdań budżetowych (podane powyżej) zostały przeliczane ponownie (bez wskaźnika dotyczącego limitu zadłużenia). W tej części maksymalnie można było uzyskać 50 pkt.
W części dotyczącej oceny odpowiedzi na pytania ankietowe można było osiągnąć w sumie 58,5 pkt.
Rozkład punktów na poszczególne pytania i zagadnienia przedstawia się następująco:
- wydatki na realizację kontraktów z organizacjami pozarządowymi (w latach 2013–2016) – do 5 pkt;
- liczba wniosków o dofinansowanie złożonych przez organizacje pozarządowe (w latach 2013–2016) – do 5 pkt;
- wydatki na gospodarkę mieszkaniową w przeliczeniu na jednego mieszkańca (w latach 2013–2016) – do 4 pkt;
- liczba miejsce w przedszkolach dofinansowanych przez gminę w przeliczeniu na liczbę dzieci w wieku przedszkolnym (w latach 2015–2016) – do 2 pkt;
- liczba nowych podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy (w latach 2013–2016) w przeliczeniu na 1000 mieszkańców – do 4 pkt;
- czy w gminie działa rada seniorów, czy w gminie działa rada młodzieżowa – do 1 pkt;
- liczba klubów i świetlic dla dzieci i młodzieży, liczba placówek kultury, liczba placów zabaw dla dzieci, liczba samorządowych, ogólnodostępnych obiektów sportowych – do 4 pkt;
- czy gmina posiada strategię rozwoju oświaty – do 1 pkt;
- czy gmina ma uchwałę o konsultacjach społecznych – do 1 pkt;
- współpraca gminy z innymi samorządami – do 2 pkt;
- czy urząd funkcjonuje na podstawie jednej z metod/narzędzi wsparcia zarządzania/samooceny i posiada system przeciwdziałania zagrożeniom korupcyjnym – do 2,5 pkt;
- czy miasto posiada rating i jaka to ocena – do 2 pkt;
- ile wynosi budżet partycypacyjny gminy (w proc. wydatków bieżących) – do 2 pkt;
- na jakich zasadach gmina współpracuje z jednostkami pomocniczymi – do 2 pkt;
- czy miasto przygotowuje budżet zadaniowy i stosuje mierniki określające stopień realizacji celów budżetowych – do 1 pkt;
- działania na rzecz rozwoju przedsiębiorczości – do 2,5 pkt;
- współpraca z sektorem prywatnym – do 1 pkt;
- procent objęcia terenu gminy planami zagospodarowania i odsetek pozwoleń na budowę wydawanych na podstawie tych planów – do 2,5 pkt.
W tym roku do rankingu głównego wcielone też zostały pytania, które wcześniej zadawaliśmy w ramach Rankingu Innowacyjny Samorząd. Z większość pytań w tej części można było uzyskać maksymalnie 1 pkt.
Pytaliśmy m.in. o:
- liczbę e-usług świadczonych przez gminę,
- szkolenie dla pracowników urzędu w zakresie ICT,
- wsparcie szkoleń dla mieszkańców w zakresie ICT,
- czy w gminie działa elektroniczny system informacji przestrzennej,
- liczba przeprowadzonych elektronicznych aukcji i licytacji w ramach zamówień publicznych
- liczba stanowisk komputerowych dostępnych dla mieszkańców,
- czy gmina dysponuje SMS-owym systemem informacji/ostrzeżeń,
- liczba komputerów w szkołach w przeliczeniu na 100 uczniów,
- odsetek szkół z szerokopasmowym internetem,
- działania gminy w zakresie gospodarki niskoemisyjnej i mobilności miejskiej.
